یبوست چیست؟

یکی از شایع ترین مشکلات گوارشی در بین افراد یبوست است که می تواند نشان دهنده هرگونه اختلال و شرایط نامطلوب در روند گوارش و سیستم کارکرد روده ها باشد.

یبوست ممکن است به دلایل مختلف بروز پیدا کند، که البته این عارضه قابل درمان بوده و می توان با مصرف دارو و یا اصلاح رژیم غذایی یبوست پیش آمده را نیز بهبود ببخشید.

اما باید بدانید که یبوست در صورت ادامه دار شدن و یا تکرار آن در مدت کوتاه می تواند خطرات زیادی را برای افراد به همراه آورد.

در هر صورت باید به محض مواجهه با چنین شرایطی به پزشک مربوطه مراجعه کرده و اقدامات لازم برای بهبود یبوست انجام دهید.

در این مقاله درباره به موضاعات یبوست چیست، علائم یبوست، عوارض یبوست، درمان یبوست و … خواهیم پرداخت.

انواع یبوست در کودکان

به طور کلی 3 نوع یبوست در نوزادان و کودکان وجود دارد:

یبوست با رفع طبیعی

این مشکل به دلیل اختلال در عضلات و اعصاب کنترل کننده حرکات روده ایجاد می شود.

یبوست با حرکات آهسته روده

این مشکل نتیجه اختلال در حرکت غذا در روده است.

یبوست ناشی از اختلال عملکرد کف لگن

این مشکل به دلیل ضعف و بی نظمی عضلات اطراف مقعد و باز شدن راست روده ایجاد می شود.

علائم یبوست در کودکان

موارد زیر از غلائم و نشانه های وجود یبوست در کودکان می باشد.

• حرکت روده در کمتر از 3 بار در هفته
• مدفوعی که سفت و خشک است و به راحتی دفع نمی شود.
• درد در هنگام اجابت مزاج
• درد شکم
• مقدار کمی مدفوع مایع یا خمیری در لباس زیر کودک
• خون روی سطح مدفوع سفت
• اگر کودک شما از اجابت مزاج دردناک می ترسد، ممکن است سعی کند از آن اجتناب کند.
• وقتی کودک پاهایش را روی هم می‌گذارد، باسنش را می‌ گیرد، بدنش را می‌ پیچد یا حالت چهره‌اش را در حالی که مدفوع را نگه می‌ دارد تغییر می‌دهد.

دلیل بروز یبوست در کودکان

یبوست در کودکان زمانی اتفاق می افتد که روند گوارش آنها با اختلال مواجه شده و مدفوع خیلی سفت و خشک می شود، به گونه ای که دیگر به راحتی از روده ها خارج نمی شود.

در چنین شرایطی کودکان احساس می‌ کنند که باید به دستشویی مراجعه کرده و مدفوع را تخلیه کنند، اما چنین اتفاقی نیفتاده و ممکن است برای کودکان کمی دردآور باشد و البته درد شکمی را نیز به همراه می آورد.

باقی ماندن مدفوع در روده ها باعث بازگشت آنها به دیگر قسمت های روده شده که نهایتاً عوامل بیماری زا و میکروب های خطرناک را وارد چرخه خون می‌ کند، که می‌ تواند باعث بروز آسیب ها و مشکلات جدی تر شود.

از مهمترین دلایل بروز یبوست در کودکان می‌ تواند به تغییرات رژیم غذایی اشاره کرد.

از اهمیت تغذیه در کودکان می توان به این مورد اشاره کرد که اگر کودک در طول شبانه‌ روز فیبر کافی استفاده نکند، نهایتا ظرف چند روز به یبوست مبتلا می شوند.

البته دیگر مشکلات مانند استرس، کم بود فعالیت روزانه کودکان و هر گونه حساسیت به لبنیات نهایتاً منجر به بروز یبوست می شود.

البته یبوست در کودکان می تواند سابقه خانوادگی داشته و به صورت ژنتیکی به دیگر افراد منتقل شود.

از مهمترین دلایل بروز یبوست در کودکان می توان به مصرف مایعات بسیار کم و محدود اشاره کرد.

البته هر گونه اختلالات عصبی و مصرف داروهای ضد افسردگی در کودکان می‌ تواند نهایتاً منجر به بروز یبوست های شدید شود که حتما باید چنین عارضه ای را با پزشک مربوطه در میان بگذارید.

عوارض یبوست در کودکان

حتما می‌ دانید که بروز یبوست در کودکان امری کاملاً قابل درمان و قابل بهبود خواهد بود، اما به شرط آن که سریعا رسیدگی کرده و از بازگشت مجدد آن جلوگیری نمایید.

از مهم ترین و البته خطرناک ترین عوارضی که ممکن است یبوست برای کودکان داشته باشد پارگی در ناحیه مقعد خواهد بود.

معمولاً کودکان نمی‌ توانند یبوست خود را کنترل و درمان کنند، و تصور می‌ کنند با فشار بیشتر می توانند مدفوع را از روده ها خارج کنند.

اما همین امر باعث پارگی های دردناک در ناحیه مقعد و قسمت خروجی روده خواهد شد.

از طرف دیگر روده ها قطعا آسیب دیده و علاوه بر پارگی، دچار تورم و نهایتا عفونت می شوند.

دیگر عوارض یبوست در کودکان به نگه داشتن مدفوع می توان اشاره کرد.

از آنجایی که یبوست برای کودکان دردی غیرقابل تحمل است با داشتن احساس منفی هرگز به دستشویی مراجعه نکرده و از خروج مدفوع خودداری می کنند.

این کودکان ممکن است میل به غذا و خوراکی های مختلف را نداشته و به مرور زمان روند کاهش وزن در کودکان سرعت گیرد.

با این تفاوت که مدفوع در مقعد باقی مانده و می تواند عامل بروز بسیاری از بیماری ها برای سیستم گوارشی باشد.

به هر حال باید به محض مشاهده علائم یبوست در کودکان، رژیم غذایی کودک را اصلاح کرده و در صورت عدم نتیجه مطلوب به پزشک مراجعه نمایید.

پیشگیری از بروز یبوست در کودکان

بسیاری از متخصصانی که در زمینه گوارش فعالیت دارند، به والدین توصیه می‌ کنند که حتما به سلامت کودکان اهمیت داده و سیستم گوارشی آنها را تحت نظر داشته باشند تا در صورت بروز هرگونه مشکل اقدامات لازم را برای درمان انجام دهند.

مسئله بسیار مهمی که در مورد یبوست باید بدانید این است که این عارضه برای کودکان امری خطرناک بوده که ممکن است آسیب ها و مشکلات جبران ناپذیری را برای آنها به همراه آورد.

یبوست در کودکان به تنهایی می تواند عامل بسیاری از بیماری های روده و گوارش باشد، که سایر قسمت های بدن به ویژه مثانه، کلیه، روده ها و دیگر اندام ها را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد.

از بهترین روش ها برای برای پیشگیری از بروز یبوست در کودکان به مصرف فیبر روزانه می توان اشاره کرد.

اگر کودکان به طور مرتب در رژیم غذایی خود مقدار معینی فیبر استفاده کنند، به مشکلاتی مانند یبوست مبتلا نخواهند شد.

مصرف مایعات کافی برای کودکان و انجام فعالیت های ورزشی و تحرک روزانه باعث می شود تا از آسیب هایی مانند یبوست از کودکان دور بماند.

یکی از مهمترین دلایلی که باعث بروز یبوست می شود، مصرف خوراکی های مضر مانند چیپس، پفک، کرانچی و سایر محصولات مشابه خواهد بود.

بهتر است که مصرف خوراکی های ناسالم را تا حد ممکن برای کودکان محدود کرده و اجازه ندهید که به طور مرتب به مصرف آنها عادت کنند.

زیرا عاملی برای بروز یبوست در کودکان، خشکی روده و دیگر آسیب های گوارشی خواهد بود.

اگر کودک به یبوست مبتلا شود، قطعا روده ها آسیب دیده و علاوه بر میکروبی که وارد جریان خون می شود.

می تواند درد و آسیب های مختلفی را نیز تجربه کند که از مهمترین آنها پارگی مقعد خواهد بود.

در هر صورت پیشگیری بهتر ازدرمان بوده و نباید اجازه دهید که کودکان به چنین عوارضی مبتلا شوند.

از طرف دیگر اگر کودکان را به صورت مرتب به دستشویی برسانید، مدفوع خود را نگه نداشته و مشکلی مانند یبوست را تجربه نمی کنند.

بهتر است طی ساعاتی مشخص به کودکان یاد آوری کنید تا به دستشویی مراجعه کرده و ادرار و مدفوع را تخلیه کنند.

همین عامل باعث می شود که عضلات شکمی آنها آسیب ندیده و با مشکلاتی مانند یبوست مواجه نمی شوند.

تشخیص یبوست کودکان

متخصص اطفال کارهای زیر را انجام می دهد:

تاریخچه پزشکی کامل را جمع آوری می کند.

پزشک فرزندتان از شما در مورد بیماری های گذشته فرزندتان سوال خواهد کرد، او همچنین احتمالاً از شما در مورد الگوهای رژیم غذایی و فعالیت بدنی فرزندتان می پرسد.

معاینه فیزیکی انجام می دهد.

برای این کار احتمالا انگشت دستکش خود را وارد مقعد کودک می کند تا مشکل یا مدفوع باقی مانده در این ناحیه را بررسی کند.

مدفوع در روده ممکن است برای خون آزمایش شود.

در موارد شدید برای تشخیص یبوست، از یکسری آزمایشات خاص مانند موارد زیر تجویز خواهد شد.

اشعه ایکس شکم

با انجام اشعه ایکس برای شکم پزشک کودک متوجه انسداد در شکم کودک می شود.

تست فشار رکتوم یا تست تحرک

در این آزمایش، یک لوله نازک به نام کاتتر وارد راست روده می شود تا هماهنگی ماهیچه هایی را که کودک برای دفع مدفوع استفاده می کند، اندازه گیری کند.

اشعه ایکس باریم انما

در این آزمایش پوشش داخلی روده با رنگی متفاوت پوشانده می شود تا رکتوم، روده بزرگ و گاهی قسمتی از روده کوچک به وضوح در عکس رادیوگرافی دیده شود.

بیوپسی رکتوم

در این آزمایش، نمونه کوچکی از پوشش راست روده گرفته می شود تا ببیند آیا سلول های عصبی طبیعی هستند یا خیر.

مطالعه زمان عبور یا مطالعه شاخص

در این آزمایش، کودک یک کپسول حاوی نشانگرهایی را می بلعد که در اشعه ایکس چند روز متوالی نشان داده می شود.

پزشک نحوه حرکت نشانگرها در سیستم گوارش کودک را تجزیه و تحلیل خواهد کرد.

آزمایش خون

گاهی اوقات آزمایش خون مانند آزمایش تیروئید انجام می شود.

بیماری های موثر بر بروز یبوست کودکان

شاید برایتان جالب باشد بدانید که بسیاری از بیماری‌ ها و آسیب های درونی می توانند عاملی برای بروز یبوست در کودکان و کندی کار ماهیچه های روده گردد، که از جمله آنها می‌ توان به کم کاری تیروئید اشاره کرد.

متخصصان بعد از تولد از کودکان آزمایش گرفته تا متوجه شوند که آیا تیروئید کودک به درستی کار می کند یا خیر.

اگر کودک تیروئید کم کار داشته باشد، ممکن است با یبوست های شدید و حاد مواجه شود.

البته هر گونه بیماری های مربوط به اختلال عصبی بخشی از روده را درگیر کرده و عاملی برای بروز یبوست است.

از دیگر مشکلات موثر بر بروز یبوست کودکان می توان به وجود دیابت کنترل نشده اشاره کرد.

البته هر گونه اختلال در فعالیت های مغزی، کمبود انواع ویتامین، مسمومیت های مزمن که باعث کندی حرکت روده بزرگ شود.

نهایتاً یبوست را همراه با درد برای کودکان به وجود می‌ آورد، که البته امری بسیار خطرناک بوده که باید سریعاً بررسی و درمان شود.

اگر کودکان با هر سن و سالی با مشکلاتی مانند یبوست مواجه شوند، قطعا آسیب های زیادی به سیستم گوارشی و سایر اندام های شکمی وارد خواهد شد که برخی از آنها در طولانی مدت قابل درمان نبوده و آسیب های سخت و سنگین را برای کودکان به همراه می آورد.

متخصصان به والدین توصیه می‌ کنند که در صورت مشاهده علائم یبوست و عدم دفع مدفوع توسط کودکان به پزشک مراجعه کرده تا بتوانید در موارد حاد دارو درمانی را آغاز نمایید.

مواد غذایی موثر در درمان یبوست

عارضه ای شایع در بین تمامی کودکان و بزرگسالان مبتلا به یبوست است که ممکن است به دلایل مختلف اتفاق افتاده و سیستم گوارشی را با اختلالات زیادی مواجه می کند.

گاها پزشکان برای درمان یبوست کودکان از دارو درمانی استفاده می کنند اما اگر والدین بتوانند رژیم غذایی کودکان را اصلاح کنند می توانند بسیاری این مشکل را بهبود بخشیده و از بروز یبوست و سایر مشکلات جانبی جلوگیری خواهند کرد.

یبوست عامل بسیاری از بیماری ها خواهد بود و اگر فرد نتواند دفع مدفوع راحتی داشته باشد، قطعا باقی ماندن آلودگی در بدن برای سلامت آنها بسیار خطرناک بوده و مشکلات زیادی را به همراه خواهد داشت.

متخصصان توصیه می کنند که برای درمان یبوست کودکان از فیبر بسیار زیاد استفاده کنید زیرا کمک می‌ کند تا این عارضه نهایتا طی چند ساعت به طور کامل بهبود پیدا کند.

برخی از انواع میوه ها مانند آلو بخارا و سیب دشمن یبوست هستند و به دلیل داشتن فیبر بسیار زیاد نیاز بدن را تامین کرده و به کارکرد درست روده‌ ها کمک زیادی خواهند کرد.

دیگر میوه ها مانند گلابی و کیوی نیز برای بهبود این عارضه مناسب هستند زیرا حاوی مقدار زیادی پروتئین و فیبر می باشند که به راحتی جذب بدن شده و بر عملکرد درست روده ها تاثیر مستقیم خواهند داشت.

شما می توانید این میوه ها را به صورت پخته و یا خام مصرف کنید و اگر کودکان تمایل به مصرف میوه ندارند، می توانید در تهیه انواع سالاد، کیک و دسر از آنها استفاده کرده تا کودک با مصرف آنها از عارضه ای به نام یبوست رها شود.

دیگر مواد خوراکی مانند انجیر تازه و خشک به دلیل داشتن پروتئین فراوان و آنزیم های فعال سبب می شود تا حرکت روده ها سریع تر شده و هرگونه عارضه مانند یبوست را با سرعت بسیار بالای بهبود می‌ بخشد.

متخصصان مصرف انواع مرکبات و سبزیجات سبز مانند کلم بروکلی را برای کودکان مناسب می‌ دانند و اگر به طور پیوسته آنها را در حد مشخص در رژیم غذایی کودکان بگنجانید انواع ویتامین‌ های مورد نیاز بدن مانند ویتامین سی و سایر مواد مورد نیاز بدن به طور کامل تامین می گردد.

اگر کودک شما با این عارضه مواجه است، مصرف انواع حبوبات مانند نخود و عدس به سلامت آنها کمک خواهد کرد.

با این حال اگر کودکان در دفعات زیاد به یبوست مبتلا می شود، باید بدانید که کدام مواد غذایی برای بهبود این عارضه مناسب تر است و می‌ توانید با مصرف مقدار مشخصی از آنها از سلامت سیستم گوارشی کودکان محافظت نمایید.

البته بهتر است که هرگونه مواد غذایی سرخ شده را در رژیم غذایی خود و کودکان محدود تر کرده و اگر احساس می کنید که وجود لاکتوز در برخی از محصولات لبنی باعث بروز یبوست می شود در این دوره مصرف انواع لبنیات را محدود تر کنید.

رعایت این نکات ساده باعث می شود تا یبوست در کودکان به طور قطعی بهبود پیدا کند.

البته باید بدانید که برخی از خوراکی ها و تنقلات می توانند کارکرد روده ها را کند کرده و نهایتاً منجر به بروز یبوست های بسیار شدید خواهند شد.

پس بهتر است که برای پیشگیری از این عارضه رژیم غذایی مناسب و سرشار از فیبر را در اختیار کودکان قرار دهید تا هرگز سیستم گوارشی آنها با بیماری‌ های مختلف به ویژه یبوست مواجه نشود.

درمان یبوست کودکان در خانه

برای درمان یبوست در کودکان باید به دکتر متخصص اطفال مراجعه کنید ولی با انجام یکسری از اقدامات می توانید یبوست کودک خود را مدیریت کنید که این راهکار ها عبارتند از:

تغییر رژیم غذایی

استفاده از مواد غذایی که فیبر دارند مانند حبوبات، سبزیجات و غلات کامل در درمان یبوست موثر می باشد.

بهتر است برای رفع یبوست یکسری از مواد غذایی را مانند قند، لبنیات و غذاهای فراوری شده را برای مدتی قطع کنید.

درمان یبوست با میوه

میوه ها به دلیل داشتن فیبر و آب بالا می توانند به کاهش یبوست کودک کمک کنند.

میوه ها و غذاهای پر فیبر به نرم شدن مدفوع کمک می کنند.

برای رفع یبوست، پیشنهاد می کنیم میوه های زیر را به برنامه غذایی کودک خود اضافه کنید:

• آلو
• گلابی
• سیب
• انواع توت ها
• کیوی
• هندوانه
• نارنجی
• موز

هنگام افزودن میوه به رژیم غذایی کودک مراقب باشید که میوه مناسب سن کودک باشد.

مصرف مایعات

مصرف آب و سایر مایعات طبیعی مانند آبمیوه می‌تواند به مدیریت عارضه یبوست موثر باشد.

گیاهان دارویی

بعضی از داروهای گیاهی می‌ توانند به رفع یبوست کمک کنند اما دقت کنید که ممکن است کودکان نسبت به برخی از گیاهان دارویی حساسیت داشته باشند.

دارو های گیاهی که برای درمان یبوست مورد استفاده قرار می گیرند شامل موارد زیر می باشند:

• رازیانه (Fennel)
• زنجبیل (Ginger)
• بابونه (Chamomile)
• سنا (Senna)

درمان یبوست کودکان با خاکشیر

یکی از روش های درمان یبوست کودکان در طب سنتی استفاده از داروی گیاهی خاکشیر است.

برای رفع یبوست ۲ قاشق غذاخوری خاکشیر را در یک لیوان آب گرم بریزید و هم بزنید.

بعد از حل شدن کامل دانه های خاکشیر در آب شربت را به کودک بدهید، بهتر است این شربت دو بار در روز مصرف شود.

تنظیم زمان خوردن غذا و میان وعده

از راه‌های رفع یبوست کودک، داشتن یک برنامه‌ غذایی منظم می باشد.

غذا خوردن در یک ساعت مشخص می‌ تواند به تنظیم حرکات روده کمک کند.

کودکان نمی‌ توانند به‌طور دقیق احساس یبوست خود را توصیف کنند، بنابراین باید به بی‌ نظمی دفع مدفوع توجه داشته باشید.

فعالیت بدنی و ورزش کردن

فعالیت‌های هوازی مانند پیاده‌روی سریع، آهسته دویدن، شنا و دوچرخه‌سواری با کاهش استرس، افزایش جریان خون، تنظیم حرکات روده و بازجذب مجدد مایعات به درمان قطعی یبوست کودکان کمک می‌ کنند.

ماساژ شکم

یکی از درمان خانگی یبوست کودکان ۲ ساله، ماساژ دادن آرام شکم در جهت عقربه‌های ساعت می باشد.

برای آرام شدن دل درد در کودکان تازه به دنیا آمده از ماساژ شکم اسفاده می شود.

صابون

درمان یبوست با صابون یکی از روش های درمان فوری یبوست در کودکان است، به ویژه زمانی که روش های دیگر یبوست را برطرف نمی کند.

در روش تنقیه باید مقداری صابون استفاده نشده را با آب مقطر مخلوط کرده و کف را به آرامی وارد مقعد کودک کنید.

آب صابون روده ها را تحریک می کند و به دفع مدفوع کمک می کند. مراقب باشید بدون نظر پزشک از روش تنقیه صابونی استفاده نکنید.

درمان دارویی یبوست کودکان

در برخی موارد، پزشک اطفال ممکن است برای رفع یبوست برای کودک دارویی تجویز کند. برخی از این داروها عبارتند از:

پودر پیدرولاکس

پیدرولاکس یک داروی ملین با اثرات بسیار قوی است که برای درمان یبوست مزمن استفاده می شود.

لوبی پروستون

این دارو برای درمان یبوست مزمن که علت مشخصی ندارد تجویز می شود.

Psyllium Husk

این دارو حجم مدفوع را افزایش می دهد که باعث می شود مدفوع در امتداد روده حرکت کند و راحت تر دفع می شود.

شیاف گلیسیرین

این شیاف یکی از داروهای ملین است که مقعد را باز کرده و حس اجابت مزاج را تحریک می کند.

لاکتولوز

این دارو یکی از داروهای گروه ملین است و به دلیل عوارض کمی که ایجاد می کند، اغلب پزشکان آن را برای کودکان تجویز می کنند.

Docusate Sodium

این دارو با افزودن آب و چربی به بافت مدفوع از خشک شدن آن جلوگیری می کند و باعث سهولت دفع مدفوع می شود.

چه زمانی مراجعه به پزشک ضروری است؟

اگر کودک یک یا دو بار در روز یا حتی هر 2 تا 3 روز یک بار بدون ناراحتی و درد اجابت مزاج داشته باشد، به معنای داشتن اجابت مزاج طبیعی می باشد.

اگر یبوست بیش از دو هفته طول بکشد یا با موارد زیر همراه باشد، باید کودک را نزد پزشک ببرید:

• تب
• بی اشتهایی
• وجود خون در مدفوع
• نفخ طولانی مدت

مهم ترین نکته در درمان یبوست کودکان همراهی و همدلی با کودک و تشویق او در هنگام اقدام به اجابت مزاج است.